پروفسور سید محمود حسابی، در سال 1281 (ه.ش)، از پدر و
مادری تفرشی، در تهران زاده شدند. پس از سپری نمودن
چهار سال، از دوران کودکی در تهران، به همراه خانواده
(پدر، مادر و برادر)، عازم شامات گردیدند. در هفت سالگی،
تحصیلات ابتدایی خود را، در بیروت
، با تنگدستی و
مرارت‌های دور از وطن، در مدرسه کشیش‌های‌فرانسوی، آغاز
کردند، و همزمان، توسط مادر فداکار، متدین و فاضله خود
(خانم گوهرشاد حسابی)، تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات
فارسی، قرار گرفتند. استاد، قرآن کریم را، حفظ و به آن
اعتقادی ژرف داشتن. دیوان‌حافظ را، نیز از بر داشته، و به
بوستان و گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی،
منشآت قائم مقام، اشراف‌کامل داشتند.
شروع تحصیلات متوسطه ایشان، مصادف با آغاز جنگ جهانی
اول، و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این
رو، پس از دو سال تحصیل، در منزل، برای ادامه، به کالج
آمریکایی بیروت رفتند، و در سن هفده‌سالگی، لیسانس
ادبیات، در نوزده سالگی لیسانس بیولوژی، و پس از آن،
مدرک مهندسی راه و ساختمان را، اخذ نمودند. در آن زمان،
با نقشه‌کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده، کمک
می‌کردند. استاد، همچنین، در رشته‌های پزشکی، ریاضیات و
ستاره‌شناسی، به تحصیلات آکادمیک پرداختند. شرکت
راهسازی فرانسوی، که استاد در آن، مشغول به کار بودند،
به پاس قدردانی از زحماتشان، ایشان را، برای ادامه
تحصیل، به کشور فرانسه اعزام‌کرد، و بدین ترتیب، در سال
1924 (م) به مدرسه عالی برق پاریس وارد، و در سال 1925
(م) فارغ‌التحصیل شدند. همزمان با تحصیل در رشته معدن،
در راه‌آهن برقی فرانسه، مشغول به کار گردیدند، و پس از
پایان تحصیل در این رشته، کار خود را، در معادن آهن شمال
فرانسه، ومعادن زغال سنگ ایالت «سار» آغاز کردند. سپس، به
دلیل وجود روحیه علمی، به تحصیل و تحقیق، در دانشگاه
سوربن، در رشته فیزیک پرداختند، و در سال 1927 (م)، در سن
بیست و پنج سالگی، دانشنامه دکترای فیزیک خود را با
ارایه رساله یی، تحت عنوان «حساسیت سلولهای فتو
الکتریک»، با درجه عالی، دریافت کردند.
استاد، با شعر و موسیقی سنتی ایران، و موسیقی کلاسیک
غرب، به خوبی آشنایی داشتند، و در چند رشته ورزشی،
موفقیتهایی کسب نمودند، که از آن میان، می‌توان به
دیپلم نجات غریق در رشته شنا، اشاره نمود.
از جمله دستآوردهای عمر پربار استاد، و مشاغلی که در مسند
آن، خدمات علمی و فرهنگی شایان توجهی ارائه نمودند،
می‌توان به چند نمونه، اشاره کرد:
ماموریت وزارت راه و ترابری (طرق و شوارع عامه)، برای
تهیه اولین نقشه‌برداری علمی، فنی و مهندسی‌کشور (تهیه
نقشه نوین راه ساحلی سراسری میان بنادر خلیج فارس،
بندر لنگه به بوشهر) (1306 ه . ش)، تأسیس مدرسه مهندسی
وزارت راه و تدریس در آن ( 1307 ه . ش)، تأسیس
دارالمعلمین عالی، و تدریس درآن ( 1307 ه . ش)، ساخت
اولین رادیو در کشور (1307 ه . ش)، تأسیس دانشسـرای عالی
و تدریس در آن (1308 ه . ش)، ایجاد اولین ایستگاه
هواشناسی در ایران ( 1310 ه . ش)، نصب و راه‌اندازی اولین
دستگاه رادیولوژی در ایران ( 1310ه . ش)، تعیین ساعت
ایران ( 1311 ه . ش)، تأسیس اولین بیمارستان خصوصی، در
ایران، به نام "بیمارستان گوهرشاد" (به یاد مادر گرامیشان)
(1312 ه . ش)، مأمور وزارت راه، برای ساخت راه تهران به
شمشک، جهت معادن ذغال سنگ ( 1312 ه . ش)، پیشنهاد و
تدوین قانون تأسیس دانشگاه تهران، و تأسیس دانشکده فنی
( 1313 ه . ش) و ریاست آن دانشکده تا (1315 ه . ش) و
تدریس در آن، تأسیس دانشکده علوم، و ریاست آن دانشکده
از (1321 تا 1327، و از 1330 تا 1336 ه . ش)، و تدریس در
گروه فیزیک آن دانشکده، تا واپسین روزهای عمر، تأسیس
مرکز عدسی‌سازی- دیدگانی- اپتیک کاربردی، در دانشکده علوم
دانشگاه تهران، ماموریت خلع ید، از شرکت نفت انگلیس، در
دولت دکتر مصدق، اولین رییس هیئتمدیره، و مدیرعامل
شرکت ملی نفت ایران، وزیر فرهنگ در دولت دکتر مصدق(
1330 ه . ش)، پایه‌گذاری مدارس عشایری، و تأسیس اولین
مدرسه عشایری ایران ( 1330 ه . ش)، مخالفت با طرح
قرارداد ننگین کنسرسیوم، وکاپیتولاسیون در مجلس، مخالفت
با عضویت دولت ایران، در قرارداد سنتو «پاکت بغداد» در
مجلس، پایه‌گذاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران (1330 ه .
ش)، پایه‌گذاری مرکز تحقیقات، و رأکتور اتمی دانشگاه
تهران، تأسیس سازمان انرژی اتمی، و عضو هیئت دایمی
کمیته بین‌المللی هسته‌ای (1330 ، 1349 ه . ش)، تدوین
قانون ستاندارد، و تأسیس مؤسسه استاندارد ایران (
1333هـ.ش)، تأسیس اولین رصدخانه نوین در ایران، تأسیس
اولین مرکز مدرن تعقیب ماهواره‌ها، در شیراز (1335 ه . ش)،
پایه‌گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان ( 1338 ه. ش)،
تشکیل و ریاست کمیته پژوهشی فضای ایران، و عضو دایمی
کمیته بین‌المللی فضا (1360 ه . ش)، تاسیس انجمن موسیقی
ایران، مؤسس، و عضو پیوسته فرهنگستان زبان ایران از (1349
ه . ش) تا آخرین روزهای فعالیت.
فعالیت در دو نسل کاری، و آموزش 7 نسل استاد و دانشجو، از
خدمات ارزنده پروفسور حسابی، به شمار می‌رود، و در همین
راستا، ایشان از سال ( 1350 ه . ش) به عنوان استاد ممتاز
دانشگاه تهران، شناخته شدند.
استاد، به چهار زبان زنده دنیا: فرانسه، انگلیسی، آلمانی
و عربی مسلط بودند، و به زبانهای: سانسکریت، لاتین،
یونانی، پهلوی، اوستایی، ترکی و ایتالیایی اشراف داشتند.
دکتر حسابی به ایران، فرهنگ و ادب و اعتقادات سنتی و
مذهبی این سرزمین عشق، می‌ورزیدند، و گذشته از سفر، به
کشورهای متعدد عالم، به سراسر ایران، سفر کرده بودند، و
از این مسافرتهای پربار داخلی و خارجی، یادداشت‌ها و
سفرنامه‌های بسیاری، به جای نهادند.
در زمینه تحقیق علمی: 25 مقاله، رساله و کتاب، از استاد
به چاپ رسیده است. تئوری « بی‌نهایت بودن ذرات» ایشان
در میان دانشمندان و فیزیکدانان جهان، شناخته شده است.
نشان «اوفیسیه دولا لژیون دونور»، و همچنین، نشان
«کوماندور دولا لژیون دونور»، بزرگترین نشانهای کشور
فرانسه، به ایشان، اهدا گردید.
استاد، تنها شاگرد ایرانی پروفسور اینشتین بوده، و در طول
زندگی، با دانشمندان تراز اول جهان، نظیر شرودینگر، بورن،
فرمی، دیراک، بوهر، ... و با فلاسفه و ادبایی همچون
آندره‌ژید، برتراند راسل، ... تبادل نظرداشته‌اند. ایشان، از
سوی جامعه علمی جهان، به عنوان « مرد اول علمی جهان »
(1990 م) برگزیده شدند ، و در کنگره "شصت سال فیزیک
ایران" (1366 ه . ش) ملقب به "پدر فیزیک ایران" گردیدند.
پروفسور حسابی، در 12 شهریور 1371 (ه . ش)، در بیمارستان
دانشگاه ژنو، به هنگام معالجه قلبی، بدرود حیات گفتند.
مقبره استاد، بنا به خواسته ایشان، در زادگاه خانوادگی،
در شهر دانشگاهی تفرش، قرار دارد.
|
|